رونمایی از کتاب بحر رجز؛ آخرین کتاب استاد احد ده‌بزرگی، بزرگ‌سراینده شعر آیینی معاصر

در آستانه فرخنده زادروز امیرالمومنین، پسین‌گاه چهارشنبه ۲۷ دی ماه ۱۴۰۲، سالن غزل تالار حافظ اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، پذیرای آیین رونمایی، نقد و بررسی کتاب «بحر رجز»، تازه‌ترین کتاب احد ده‌بزرگی، سراینده برجسته آیینی شیراز بود. در کتاب یاد شده، ترجمان شاعرانه رجزها و شهادت نامه شهدای کمتر شناخته شده واقعه کربلا به قلم آورده شده است.

انتشار: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس - انجمن آثار و مفاخر فرهنگی - فرهنگ فارس - روزنامه سبحان شماره 6200 مورخ 30 دی 1402 صفحه 7 - روزنامه تماشا شماره 3128 مورخ 30 دی 1402 صفحه 3 -

این برنامه با سخنرانی هاشم کرونی و حضور حمیدرضا قانعی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، سید مهدی موحد، مشاور استاندار فارس در امور فرهنگی و هنری، محمد کرم اللهی مدیرکل فرهنگی هنری بنیاد شهید و امور ایثارگران کشور، غلامرضا خوش‌اقبال، معاون امور فرهنگی و رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، رحیم هودی، پیشکسوت هنرهای نمایشی و سینمایی فارس و دوست‌داران فرهنگ و ادب شیراز و به کوشش انتشارات پرتو رخشید، بر بستر فضای مجازی برگزار شد.

احد ده‌بزرگی در این رویداد با اشاره به این‌که توفیق الهی بوده است تا از کودکی در خانه اهل‌بیت باشیم و در شلوغی‌های دنیا گم نشویم، درباره چگونگی پرداختن به رخدادهای واقعی گفت: در دهه 1360، یکی از دوستان ما از دفتر امام خمینی، وقت عقد ازدواج گرفته بود. هنگامی که سفر، به بنده گفت کاری ندارید؟ من هم خطبه حضرت زینب را که در 80 بیت به تازگی سروده بودم به ایشان دادم و گفتم از امام بخواهید تا مرا دعا کند. هنگامی که دوست ما خدمت امام می‌رسد، امام بی‌مقدمه می‌گوید امانتی ما را بدهید. دوست ما نخست یادش نمی‌آید. پس از تکرار حضرت امام، بیرون می‌آید و کمی فکر می‌کند و یادش به شعر من می‌افتد. می‌رود و شعر را برای امام می‌آورد. امام هنگامی که شعر را می‌خواند گریه می‌کند و می‌گوید به ده‌بزرگی بگویید من هم او را دوست دارم و برایش دعا می‌کنم؛ این کار را ادامه دهد. این داستان مرا واداشت تا به سراغ دیگر سخنرانی‌های عاشورایی همچون خطبه امام سجاد بروم؛ تا آن‌که مقام معظم رهبری، خرداد ماه 1396، در نشست با شاعران، منظومه‌سرایی را از قالب‌های شعری فراموش‌شده‌ای خواند که باید دوباره زنده شود. این سخن مرا واداشت تا به سوی رجزها بروم که به کتاب منظومه رجزهای عاشورایی انجامید. منظومه‌ای که رهبری هم از آن ستایش کرد. در این پژوهش‌ها بود که به ناشناخته ماندن بسیاری از چهره‌های بزرگ عاشورا رسیدم. این شد که دو سال را برای یافتن رجزهای این چهره‌ها به کار بردم و امروز در کتاب بحر رجز، از آن رونمایی می‌شود.

وی با اشاره به منظوم‌سازی زیارت ناحیه مقدسه ادامه داد: در کتاب بحر رجز، تلاش شده است تا شعرها، بر همان وزنی باشد که رجز با آن سروده شده است؛ و باید گفت که بازگردانی یا بازآفرینی رجزهای عاشورایی است.

هنگامی که رهبری بحث منظومه را کرد من دو سال تحقیق کردم برای به‌دست آوردن این چهره‌ها و تلاش کردم تا در بحرهای متفاوتی و قضیه‌ها و شخصیت‌ها اگر دو بیت شعر هم خوانده شده برپایه همان وزن، بیاورم.

این شاعر آیینی با اشاره به ناشناخته مانده بسیاری از چهره‌های عاشورایی، افزود: در دهه نخست انقلاب اسلامی، شعر آیینی و انقلاب اسلامی، را در رویارویی با جریان چپ قرار داشت؛ این ما را واداشت تا در کنار برخی از دوستان همچون مرحوم نصرالله مردانی، قیصر امین‌پور، سید حسن حسینی و… جنبشی در ترکیب‌سازی را آغاز کردیم تا شعر آیینی و انقلاب اسلامی، سربلند و سرافراز از آن رویارویی، بیرون آید؛ هرچند امروز، دوباره می‌بینیم که شعر آیینی و انقلاب اسلامی به تکرار افتاده است و نفس تازه‌ای می‌خواهد؛ نفسی که جوانان و نوجوانان ما را فرامی‌خواند.

وی سروده‌های سراینده‌های بی‌باور به گفته‌های خود را بی‌ارزش دانست و آن‌ها را سروده‌هایی خواند که دیر یا زود به‌دست فراموشی سپرده خواهند شد.

رحیم هودی، پیشکسوت هنرهای نمایشی و سینمایی فارس و شیراز نیز در این آیین، یکی از زیباترین نمایش‌های خود را نمایش منظوم ابراهیم بت‌شکن (برداً و سلاماً) خواند که استاد احد ده‌بزرگی به نظم درآورده است.

سبد مجتبی جعفری زوج، مدیر انتشارات پرتورخشید هم آشنایی خود با احد ده‌بزرگی را به نوحه شناخته‌شده لایی لایی از سفر برگشته رودم، دانست که کمتر مداحی در پهنه ایران است که آن را نخوانده باشد و گفت: هرچند چاپ این کتاب به درازا کشید، باز هم ایراداتی از دیدگاه تایپی در آن دیده می‌شود که در چاپ‌های آینده ویرایش خواهد شد.

هاشم کرونی نیز گفت: همه‌گیری بیماری کرونا، در کنار سختی‌ها و رنج‌هایی که داشت، زمینه‌ساز نگرشی تازه به بستر مجازی بود. این بهره‌گیری از بستر مجازی، هرچند شاید رویدادها را از نگاه چشم در چشم می‌کاهد، زمینه دیده شدن بیشتر رویدادها را فراهم می‌کند.

کرونی، استاد احد ده‌بزرگی را شاعری خواند که شعر را از دریچه امام حسین تنفس کرده است و زبان شعرش برای حضرت علی‌اصغر باز شده است و گفت: کمتر شاعری را می‌توان یافت که این‌همه تنوع مضمونی و قالب با رویکرد ادبیات آیینی داشته باشد. در زمینه شعر عاشورایی باید مثنوی‌های او را یگانه دانست.

وی با اشاره به درخواست مقام معظم رهبری از ادیبان درباره زنده‌سازی عاشقانه عفیفانه و منظومه‌سرایی، استاد ایوب پرندآور را از پیشگام عاشقانه عفیفانه و احد ده‌بزرگی را از پیشگامان منظومه‌سرایی کنونی دانست که انتشارات پرتو رخشید آثار آنان را به چاپ رسانده است، و  ادامه داد: احد ده‌بزرگی در بحر رجز، دو رویکرد آفرینش ادبی و آشنایی با چهره‌های کمتر شناخته‌شده شهدای عاشورا را دنبال می‌کند. کتابی که سید حسین متولیان مقدمه‌ای بر آن نوشت و بنده هم در گردآوری کتاب، همکاری داشته‌ام.

وی زبان به شدت ساده، روان و لطیف را از ویژگی‌های برجسته این کتاب دانست که برای نوجوانان بسیار مناسب است و آن را برآمده از تجربه شاعر و سروکار داشتن با کلمه و جایگاه و کارآمدی کلمه خواند و افزود: در دهه 1360، دو جریان شعری چپ و انقلاب اسلامی با هم به کارزار پرداختند؛ هنگامه‌ای که شیراز و فارس بار دیگر پایتخت نوآوری در شعر شد و بزرگانی همچون احد ده‌بزرگی و نصرالله مردانی با دو رویکرد دیگرگون، احساس و فلسفه، از آن سربرآوردند.

این منتقد ادبی، ده‌بزرگی را از پیروان عاطفه‌مداری و احساس در شعر دانست و با این همه کتاب بحر رجز را بیش از شعر، دارای برآیند اندیشه و تفکر او شناساند و بیان داشت: مخاطب این کتاب را باید سه دسته دانست: نخست مداحان، نغمه‌سرایان و ذاکرین اهل‌بیت، دوم نوجوانان علاقمند به آشنایی با چهره‌های دینی و مذهبی و سوم جوانان و نوجوانانی که تازه به شعر سرودن می‌پردازند. چرا که این کتاب هم با زبانی ساده، روان و همه‌فهم به نگارش درآمده و هم زیرساخت‌های اندیشگاهی شیعی در آن خود بروز پیدا کرد.

گفتنی است

احد ده بزرگی در سال ۱۳۲۸ در شیراز به دنیا آمد. تاکنون ساکن شیراز و دارای تحصیلاتی در حد علوم قدیمه است. رویکرد او به شعر فارسی به زمان هفت سالگی اش باز می گردد. شرکت احد ده بزرگی در مراسم سوگواری ماه محرم و دسته های عزاداری، که برای وی محل مناسبی را برای سرودن فراهم آورد. او در سال های قبل از پیروزی انقلاب با تشکیل انجمن ادبی حافظ که جلسات آن به صورت مخفی برگزار می شد مبارزات سیاسی خود را دنبال می کرد. آن انجمن پس از پیروزی انقلاب فعالیت خود را ادامه داد و سپس به انجمن ادبی شاعران انقلاب اسلامی تغییر نام داده شعرهای «احد ده بزرگی» از آغاز دفاع مقدس تا کنون به صورت پراکنده در بیشتر نشریات کثیرالانتشار کشور و بسیاری از جنگ ها و مجموعه شعرهای گردآوری شده مختلف از جمله دفاع مقدس، انتشار یافته است. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا به حال، با کانون شعرا و نویسندگان کشور، واحد شعر اداره آموزش و پرورش استان فارس، حوزه هنری تهران و صدا و سیمای مرکز فارس همکاری داشته است. ده بزرگی اگرچه در قالب های مختلف کلاسیک طبع آزمایی کرد، اما رویکرد او به غزل، بیشتر از سایر قالب هاست. او از جمله شاعران محلی سرای شیراز نیز می باشد و برخی از شعرهای خود را با گویش محلی سروده است. وی تاکنون در همایش های سراسری شعر دفاع مقدس، شب های شعر دفاع و مقاومت، جشنواره های مختلف ادبی، شب های شعر عاشورایی و... حضوری فعال داشته است.

احد ده بزرگی علاوه بر سرودن اشعار آئینی، ید طولایی در سرایش اشعار محلی شیرازی دارد و برخی از اشعار او به سرود نیز تبدیل شده است. با این حال تسلط وی بر سرودن اشعار با مضامین مختلف فرهنگی، ادبی در قالب های کلاسیک همچون غزل، قصیده و رباعی نیز ستودنی است.

احد ده بزرگی که اکنون دوران بازنشستگی از آموزش و پرورش را می گذراند همچنان به تعلیم و تعلم ادامه می دهد.

وی 27 اسفند 1399 هجری خورشیدی، پانزدهمین نشان مفاخر استان فارس را دریافت کرد.