رویداد فرهنگی ادبی کوچه باغ؛ جریان‌شناسی ادبیات خرامه

چهارمین رویداد فرهنگی ادبی کوچه باغ، به کوشش انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان فارس با همکاری معاونت امور فرهنگی و رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، با بررسی جریان‌شناسی ادبی خرامه، پسین‌گاه دوشنبه 18 دی‌‍ماه 1402 در تالار گفتگوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس با حضور ادب‌دوستان خرامه برگزار شد.

انتشار: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی فارس - اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس - فرهنگ فارس -

 

در این رویداد، غلامرضا خوش‌اقبال، معاون امور فرهنگی و رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس با اشاره به رویدادهای کوچه باغ که در راستای آشنایی با جریان‌های ادبی شهرستان‌های استان فارس برگزار می‌شود، گفت: گشت و گذار در کوچه‌باغ‌های ادبی فارس ما را با ادبیات تودرتوی فارس آشنا می‌سازد.

دکتر غلامرضا کافی، نیز گفت: خرامه از شهرستان‌های توانمند در زمینه شعر است که جوانان پویای این شهر در زمینه شعر، آینده بالنده‌ای را نوید می‌دهند.

الله‌قلی قنبری از پیشکسوتان ادبیات خرامه هم در این رویداد گفت: پیشینه تاریخ و تمدن خرامه دست‌کم یه ۲۵۰۰ سال برمی‌گردد؛ روزگاری که از کوره‌ها و بخش‌های شناخته‌شده شهر استخر کهن به‌شمار می‌آمد.

وی ادامه داد: در کتیبه بیستون داریوش گزارشی از نبرد خود با مدعیان پادشاهی می‌پردازد که یکی از آن‌ها نبرد با مغی در این سرزمین است.
قنبری افزود: نام این سرزمین سده‌ها به نام‌های دیگر خوانده می‌شد تا یکی از نویسندگان خنجی از آن به نام خرامه یاد می‌کند و ماندگار می‌شود؛ در حالی که نام آن خرم‌مه است.

مجتبی دهقانی نیز در این رویداد گفت: این رویدادها زمینه تمرکززدایی و آشنایی مردم با ادبیات شهرستان‌های فارس را فراهم می‌سازد.

وی با اشاره به سوره شعرا و پیشینه شعر و ادبیات اسلام، یکی از بهترین تذکره‌های را، تذکره‌ای دانست که تقی‌الدین محمدبن سعدالدین محمد حسینی اوحدی دقاقی بلیانی اصفهانی گردآوری کرده و از منابع آن مقاله‌الابرار است، و ادامه داد: در این تذکره با 16 تن از بزرگان ادبیات که همگی برآمده از خاندان علمای بنجیر (یکی از روستاهای خرامه) هستند، آشنا می‌شویم.

دهقانی، با نگاهی به کتاب گفته‌شده، پیشینه ادبیات خرامه را به سده سوم هجری، که آغاز شعر فارسی است، خواند و افزود: شاید بتوان گفت عبدالله خوزی، نخستین شاعر خرامه است که نشان شیوخیت را از جنید بغدادی دریافت کرد؛ ریشه او از ایذه خوزستان بود و در شیراز خدمات بسیار کر که ساخت مدرسه از جمله آن کارهاست.

از دیگر شاعران این خاندان:
۱. شیخ الاسلام عبدالله بن یقظان ایذجی خوزی نخستین فرد شناخته شده این دودمان است که از مشایخ زمان خود بوده و به گفته مؤلف رسالة الابرار نسبت مشیخت از شیخ عالم جنید بغدادی داشته است ،گلچین (۱۹۷) شهرت ایذجی «خوزی که در پی نام این شخص آمده ،است نشان می‌دهد که اصل این خاندان از ناحیه ایذج یا ایذه واقع در سرزمین بختیاری میان خوزستان و فارس است و ظاهراً از سده ۵ ق / ۱۱م به بعد است که این دودمان در کربال فارس و سپس در شیراز متوطن شده .است عبدالله بن یقظان طبع شعر داشت. در عرفات دو بیت عربی و دو بیت فارسی از او نقل شده است. همچنین کتابی در تصوف به نام آمد اقصی الحمد به وی نسبت داده‌اند که مقبول اهل معقول و منقول شده و شیخ جنید تحسینی عقب آن کتاب به خط ید خود نوشته است (گلچین ۱۹۷). این جنید کیست؟ ظاهراً نباید ابوالقاسم بن محمد بغدادی (د ۲۹۷ ق /۹۱۰ م،) صوفی معروف باشد زیرا هرچند سال وفات عبدالله معلوم نیست اما باتوجه به سال درگذشت فرزندش ابوحفص بنجیر (۷۴۲ ق / (۱۰۷۹م مشکل می‌توان پذیرفت که با جنید بغدادی معاصر بوده و به چنان شهرتی رسیده باشد که جنید بر کتاب او تقرینط بنویسد.

2-عفیف‌الدین ابوحفص بنجیر بن عبدالله بن یقظان (۳۷۸-۴۷۲ ق / ۱۰۷۹-۹۶۶م در ابتدای حال تجارت می‌کرد و مردی امین و متدین بود، جنید، تذکره (۳۳۹ پس از مرگ ،پدر به سفارش او، نزد ابو عبدالله بن عبدالرحمان مقاریضی (د) ۴۱۱ق / ۱۰۲۰م) رفت و از دست وی خرقه پوشید بعد از درگذشت مقاریضی در سلک اصحاب ابوحیان علی بن محمد توحیدی بغدادی د) ۱۴ق / ۱۰۲۳م) درآمد و همراه استاد به زیارت کعبه ،رفت سپس دختر او را به زنی گرفت و سرانجام از سوی پیر اجازهٔ ارشاد و سفر یافت ضمن این سفرها در نیشابور به دیدار ابوسعید ابوالخیر (۳۵۷-۴۴۰ق / ۹۶۸- ۱۰۴۸م) نایل و در بازگشت به شیراز گروه بسیاری را هدایت کرد. از ارادتمندان و مصاحبان او قاضی ابوطاهر محمد بن عبدالله حسینی فزاری و ابوعبدالله احمد بن علی مُقْری حریصی و محمد بن عبد الله باکوی مشهور به باباکوهی را نام برده‌اند.

۳_ ابوعبد الله بنجیر ثانی  فرزند ابوحفص صوفی و شاعر؛ در ۳۰ سالگی در حوالی یزد درگذشت.

۴. عبدالغالب بن ابی عبدالله بنجیر ثانى ،شاعر، صوفی و از مشایخ طریقت به گفتۀ مؤلف ،عرفات معاصر و مصاحب ابن عربی بوده و شیخ محی الدین عربی طایی حاتمی در شأن وی مدح گفته است

۵ _ابوالمحامد جلال الدین محمد  فرزندزاده بنجیر ثانی از مشایخ طریقت افزون بر عرفان و حکمت خطی به غایت خوش داشت و در هندسه و ریاضیات متبحر بود. تقسیم آب قنات‌های حومه شیراز را که به قانون تخته واره موسوم بوده است از ابتکارهای او دانست.
۶_شرف الدین عبدالله بن ابی تراب بهرام ابن زکی بن عبدالله بن یقظان بنجیری پیر طریقت و شاعر معاصر اتابک سعدخود به حساب می آمد
۷_نصرالدین ابوالمعالی بنجیری
۸_روح الدین ابوطاهرابن ابی المعالی بنجیری
۹_ابوامکارم امام الدین جسن ابن عضدالدین ابوالمحاسن بن ابی المعالی بنجیری

۱۰_اصیل الدین محمد بن طاهرابن ابی المعالی

۱۱_ابومحمد شمس الدین عبدالله بنجیری

۱۲_قوام الدین ابو اسحاق ابن ابی طاهرابن ابی المعالی بنجیری

۱۳_ابو سلیمان محمدالمورخ الحسینی الشیرازی

۱۴_رکن الدین یحیی

۱۵محمدابن تقی ابن عضدالعلوی بنجیری شیرازی

در زمان معاصر نیز بزرگانی همچون علی بذرافکن از شاعران معاصر از شاعران صاحب دل و ساده‌زیست، پرچم‌دار ادبیات بودند.

شعبان صفری از روستای خیرآباد خرامه که اثار زیادی دارد و معلم بود اشعار آیینی و انقلابی بسیار دارد.

جهانگیر محمدی که فرزندان وی نیز از شاعران هستند و کشاورز بود و در مدح و منقبت اهل بیت دوبیتی هایی داشته اند.

حسینعلی صداقت که ویژه باید به او پرداخت و شعرهایی که با خط خود نوشته است. زاده ۱۲۷۸ و درگذشته ۱۳۶۴. حافظ قرآن و به زبان فارسی ترکی و عربی شعر سروده است که بیشتر آنها در مدح اهل بیت است.

از دیگر شاعران معاصر خرامه می‌توان به مرحوم اسدالله فراقی ، مرحوم حیدرعلی جلیلی اشاره کرد.
پس از آن روند تشکیل انجمنهای ادبی شهرستان از ۳۰ سال پیش تا کنون و جریان شعر شاعران معاصر پیشکسوت و جوان و نوجوان مورد واکاوی قرار گرفت.
شعر خوانی شاعر پیشکسوت حاج ایرج کشاورز و شاعر جوان محمد کشاورزی از دیگر برنامه های چهارمین آیین کوچه باغ بود.