کاخ ساسان سروستان

۰۷ دی ۹۷ ، ۱۹:۱۰

کاخ ساسان سروستان

بنای معروف به کاخ ساسانی سروستان، به ابعاد تقریبی، ۴۵*۳۵ متر در ۱۳ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان سروستان واقع شده است.

انتشار: هفته نامه شهرسبز شماره 473 مورخ 4 دی ماه 1397 -

به گزارش محمدمهدی اسدزاده/ خبرنگار شهرسبز؛ سروستان از جمله شهرهای بسیار قدیمی فارس است که علاوه بر شخصیت های بسیاری که در فرهنگ و تمدن ایران زمین نقش بسزایی دارد، از ساختمان ها و ابنیه تاریخی هم برخوردار است.

سروستان که تا یک دهه پیش جزو شهرستان شیراز به حساب می آمد، اکنون خود یک شهرستان مستقل است.

در فاصله حدود ۱۰ کیلومتری جاده سروستان جهرم، در میان بیابان خشکی که امروزه دیده می شود، در آغازین رشته کوهی که در این ابتدای این جاده دیده می شود، جاده شوسه ای وجود دارد که پس از طی حدود ۱۰۰ متری دوباره جاده آسفالت بسیار مخروبه ای به چشم می خورد که با طی مسافتی، ساختمان گلی گنبدی شکل قدیمی خود را نشان می دهد.

کم کم فنس های اطراف محوطه را می بینیم. هنگامی که وارد محوطه می شویم دو تابلوی فلزی در مورد تاریخچه این بنا را مشاهده می کنیم. بر روی یکی از تابلوها اینگونه نوشته شده است:

«کاخ ساسان

برخی از پژوهشگران، این بنا را کاخی از دوران پادشاهی بهرام پنجم (۴۲۰ تا ۴۳۸ میلادی) می دانند. گروه دیگری از محققین نیز گمان دارند این اثر، آتشکده ای بجا مانده از دوران آل بویه است.

این بنا در مقایسه با دیگر آثار ساسانی فارس از جمله کاخ اردشیر در فیروزآباد، معماری پیچیده ای دارد و از لحاظ فنی مهارت زیادی در ساخت طاق ها و گنبدهای آن به کار رفته است. نمای اصلی بنا که توسط سه ایوان به فضای بیرونی مرتبط است در جانب غرب واقع شده. از ویژگی های مهم معماری این بنا می توان به تزئینات گچبری سطوح داخلی، ستون های دوقلو در فضاهای درونی بنا، نیم ستون ها تزئینی نما و کنگره های اطراف بام اشاره نمود. در حال حاضر بسیاری از این آثار از میان رفته است. در پیرامون بنا تأسیسات گسترده ای وجود داشته که تشخیص وضعیت معماری و کاربری آن ها نیازمند کاوش های باستان شناختی است.

توجه: بنای کاخ سروستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و طبق ماده ۵۶۴ قانون مجازات اسلامی، هرگونه دخل و تصرف و ایراد خسارت به آن پیگرد قانونی دارد.»

این بنا که از سنگ، گچ، ساروج و گل ساخته شده است دارای دو گنبد نزدیک به هم و با اختلاف نود درجه ای می باشد. تونل های باریک تک نفره آن، یادآور تونل های معبد آناهیتا در شهر باستانی بیشاپور کازرون است. پایه های ستون های حمال سقف، کوتاه و آن چه می توان از خرابه ها به ذهن متبادر ساخت، درون ساختمان همچون مساجد قدیمی فارس است. شیوه معماری این پایه ها را به صورت کاملاً منطبق با پایه های ستون در مقبره شیخ یوسف است که درون شهر سروستان قرار دارد.

هرچند در دوران ساسانی، گنبدسازی رایج شده است اما بیشتر به نظر می رسد که این گنبدهای کلاه مانند و ساختمان به مساجد دوره اولیه اسلام می ماند تا آتشکده یا کاخ پادشاهی همچون بهرام پنجم. این دو گنبد از آجر ساخته شده است.

اگر به آتشکده های دوره ساسانی در فارس همچون آتشکده جره، آتشکده بیشاپور و امثالهم بنگریم، چهارطاقی هایی هستند که گاه گنبد مانندی تک پله ای را بر خود دارند در حالی که گنبدهای دوگانه سه پله ای، با آن همخوانی ندارد.

حیاط های کوچک این بنا و شاید مسقف که اکنون خبری از سقف آن ها نیست هم نشان از یک خانه دارد چرا که نمی تواند حتی کاروان سرا باشد. کاروان سراها معمولاً دارای ابعاد بزرگتری هستند که حیاطی بزرگ را در میان دارند و دور تا دور آن ها اتاقک ها و حجره ها بوده است. اما در این جا محوطه کاملاً بسته و در هم فرو رفته ای می بینیم.

اگر به شیوه قلعه و دژهای باقی مانده بنگریم شبیه به همین ساختمان است. اما باز هم نمیتوان گفت قلعه یا دژ بوده است چرا که معمول بر این بود که آن ها را بر فراز کوه بسازند نه آن که در پایین کوه ساخته شود. همچنین این ساختمان اگر گوشه ای از یک پادگان یا دژ یا حتی کاخ بوده باشد، پس در اطراف را باید دوباره نگریست چرا که بقیه ساختمان به چشم دیده نمی شود. هرچند در تپه ای دیگر در همین محوطه نشان از کند و کاوهای جدیدی است.

هر چه هست ما با اثری روبرو هستیم در نوع خود منحصر بفرد است.

سخنان راهنما هم بیانگر آن بوده است که بهرام پنجم در این مکان تفرجگاهی ساخت و دستور داد تا در این ۲۵ هکتار تا می شود درختان سرو بکارند و همین مسئله باعث شد تا این منطقه را سروستان بنامند.

برخی آن را شبیه کاخ ساسانی در فیروزآباد می دانند.

بنده هنوز موقعیتی پیش نیامده تا از آثار فیروزآباد دیدن کنم.