نگاهی به نمایش «گاوچران‌های مفرغی»

نمایش در دیدگاه کلی بیانگر آن است که جامعه تشنه، به هر چیزی چنگ خواهد زد؛ اما هر چیزی ولو بسیار شبیه و چشم‌گیر، نمی‌تواند تشنگی را برطرف نماید بلکه تنها دست یافتن به مقصود اصلی است که می‌تواند رفع نیاز کند.

انتشار: پیام‌خبر - تئاترفارس - روزنامه شیرازنوین شماره 909 مورخ 6 بهمن 1398 صفحه 5 - روزنامه افسانه شماره 4072 مورخ 6 بهمن 1398 صفحه 9 -

نوید جعفری، این هنرمند هنرهای نمایشی شیراز، پس از مدت‌ها دوباره نمایشی را به روی صحنه آورد. نمایشی که نخستین ویژگی آن، بهره گرفتن از جوانانی پرانگیزه و تازه پرورش‌یافته دست خود او هستند.
نمایش گاوچران‌های مفرغی از ۲۲ دی تا ۴ بهمن در تماشاخانه استاد هودی واقع در پارک آزادی ساعت ۱۸:۳۰ میزبان علاقه‌مندان است.

نویسنده
سعیدرضا خوش‌شانس، متولد آذرماه ۱۳۶۵ در شیراز است. خوش‌شانس از سال ۱۳۸۰ که نوجوانی دبیرستانی بود پا به عرصه هنر و به ویژه نمایش گذاشت و تا کنون نمایش‌نامه‌های متفاوتی از وی منتشر شده یا توسط کارگردان‌ها به ویژه کارگردان‌های شیرازی به روی صحنه رفته است.
که تیاتر پره‌ی پروانه پولادی دیگر اثر وی نیز توسط نوید جعفری کارگردانی و موفق به کسب جوایز بسیاری در جشنواره های استانی و ملی گردید.
او که با نمایشنامه «از یونان باستان تا جون آدمیزاد» در سال ۹۲ مورد تقدیر جشنواره نسخه گرفته بود، توانست برای نمایشنامه «گاوچران‌های مفرغی» جایزه نمایشنامه‌نویسی جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی «مبارک» و جایزه نمایشنامه‌نویسی جشنواره تئاتر عروسکی دانشجویان ایران موسوم به جایزه «استاد جواد ذوالفقاری» را کسب کند.
او علاوه بر نوشتن نمایش‌نامه، به نگارش مقاله و ترجمه نمایش‌نامه نیز اقدام کرد که در این دو زمینه نیز تا کنون توانسته است، در برخی جشنواره‌ها همچون جشنواره منتقدین جوایزی را کسب نماید.

بن‌مایه
نمایش گاوچران‌های مفرغی، که پیش از این بصورت عروسکی در شیراز اجرا شده است.
داستان نمایش که در ابتدا شاید خانوادگی یا داستانی بچه‌گانه در دید تماشاچی بنشیند، اما با گذر از صحنه‌های کوچک ابتدایی، کم‌کم عمق خود را به رخ می‌کشد تا بن‌مایه اصلی را روشن بیان کند.
پیش از این نیز نقدهای متفاوتی درباره آن نوشته شده است.
نمایش در دیدگاه کلی بیانگر آن است که جامعه تشنه، به هر چیزی چنگ خواهد زد؛ اما هر چیزی ولو بسیار شبیه و چشم‌گیر، نمی‌تواند تشنگی را برطرف نماید بلکه تنها دست یافتن به مقصود اصلی است که می‌تواند رفع نیاز کند.
در برخی از نقدهایی که پیش از این درباره نمایش‌نامه «گاوچران‌های مفرغی» نگاشته شده است، بن‌مایه را داستانی سیاسی و ضداستعماری معرفی کرده‌اند؛ این برداشت، برداشتی جزئی از نمایش‌نامه است که ریشه در برخی واژگان و جملات آن دارد.
از نگاه نگارنده، با نمایش‌نامه‌ای اجتماعی روبرو هستیم که سیاست نیز مسئله‌ای جدا نشدنی از مسایل اجتماعی است. اما آن چه وجه غیرسیاسی آن را پررنگ می‌کند، برخوردهای عامیانه و مردمی شخصیت‌ها با موضوع و نبود شخصیت یا جایگاهی سیاسی در آن است. شاید تنها نام دو شرکت یا رنگ آن‌ها وجه سیاسی آن را کمی به چشم آورد؛ هرچند باز هم نه شاخص‌ها و نه برخورد اجتماعی نشان‌دهنده سیاسی بودن یا سیاست‌زدگی جامعه نیست.
خوش‌شانس شاید می‌خواهد بگوید تمام جامعه همچون خانواده‌ای هستند که کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و با هم راه اشتباه یا درست را می‌روند حتی آن کسانی که رهبری‌شان را بر دوش دارند. مردمی که از کنار هم بودن می‌توانند پدیدآورنده باشند و هیچ‌کس به تنهایی نمی‌تواند پدیدآورنده باشد. همچنین تا جامعه تشنه نشود، به اندیشه یا جستجوی نمی‌پردازد تا راه‌های دیگر را پیدا کند.
این که جامعه‌ای تشنه، جستجوگری می‌کند و کسی در جایگاه بزرگی، روشنفکری، رهبری یا هر عنوان دیگر نیز در این جامعه وجود دارد که در گوی خویش به عنوان سمبل دانش، ژرف‌نگری، بینش یا...، می‌نگرد و با آن راهی را پیش پای مردم می‌نهد تا گذاری برای آنان باشد. مردمی که به آن چنگ می‌زنند و می‌روند، باز تشنه آن چیزی هستند که به گم‌شده‌شان بود. روشنفکر، بزرگتر، مهتر، رهبر، پیشوا و ... هر چیزی که بخواهیم آن را بنامیم چیزی برای‌شان داشته است که از آن جای دیگر است.
این بار گم‌شده‌شان را پیدا می‌کنند، اما در جامه‌ای دیگر و بروزتر...
تشنگی، جستجوگری، یکپارچگی مردم، خانواده‌پنداری جامعه با همه اختلافات درونی‌شان در اشتباه و درست گزینش راه‌های گذر از سختی‌ها، شاید پیام‌های بن‌مایه این نمایش باشد.
پرسش: علت شکل‌گیری داستان، خود معلولی با علت نامشخص است. چرا؟

 کارگردان
نوید جعفری متولد ۱۳۶۰ است. وی فعالیت‌های هنریش را از سال‌های ابتدایی دهه هفتاد با ورود به عرصه بازیگری آغاز کرد و سپس تمام فعالیت‌های مربوط به نمایش همچون طراحی صحنه، طراحی نور و صدا، پوستر، نمایش‌نامه، کارگردانی، تدریس، مشاور کارگردان، نویسندگی و خبرنگاری هنری ... را در شیراز انجام داده است و به عنوان یک جوان همه فن حریف نمایش در فارس برای هنرمندان به ویژه هنرمندان هنرهای نمایشی فارس چهره‌ای شناخته شده است.
نوید جعفری که از اعضای گروه نمایش پویا به سرپرستی عباس چهل‌تنان است، از سال ۹۳ با این دیدگاه که هنرمند را باید پرورش داد، کلاس‌های کانون تئاتر را راه‌اندازی کرد؛ به یاد دارم که چند باری گذرم به تمرینات او افتاد و تلاش و کوشش او را به چشم دیدم. اکنون همان دانش‌آموخته‌ها و همان پرورش‌یافته‌های کلاس درسش را با نمایش «گاوچران‌های مفرغی» در همان تماشاخانه به روی صحنه آورده است.
این که او زمینه را برای نوجوانان و جوانان علاقمند به نمایش بسی جای تقدیر دارد. البته با دیدن نمایش جایگاه معلمی او را نیز باید ستود که توانسته است از جوانان و نوجوانانی که در ابتدای ورود به نمایش هستند، چنین بازی‌های ویژه‌ای را برای تماشاگران به نمایش بگذارد.
هر چند در این نمایش برخی از چهره‌های دیگر نمایش شیراز همچون افسون حمیدی به عنوان برنامه‌ریز و دستیار کارگردان که از اعضای کانون تئاتر پویا است و یا مهرداد نبی‌زاده و سید یوسف موسوی به عنوان بازیگر و مشاور و مهری منصوری به عنوان بازیگردان مدد جسته است.
نوید جعفری و دوستان و همکارانش، بر خلاف شیوه‌های اجرای پیشین این نمایش‌نامه، آن را به صورت انسانی به تماشاچی نشان دادند؛ چرا که پیشتر به شکل‌های عروسکی متفاوت اجرا شده بود. (حداقل آن چه نگارنده می‌داند.)
از دیگر مواردی که در این نمایش از آن بهره گرفته شده، هنر کروئگرافی (طراحی حرکات، رقص) است. هنر یا بهتر است بگویم تمرینی که به بازی بهتر کمک می‌کند. هرچند برای کسانی که سابقه کار بیشتری دارند، بهره‌گیری و تمرین آن به چشم نیاید یا به طراحی آن وجهی نمی‌نهند. شاید دلیل مهم بهره‌گیری کارگردان از آن، حضور بازیگران تازه‌کار باشد. کاری که مهدی آقاسی در این نمایش آن را بر عهده داشته است. آقاسی در به کارگیری این هنر، وسواس ویژه‌ای شاید داشته تا بتواند از همه صحنه برای بازی به گونه‌ای بهره گیرد که تماشاچی احساس خستگی نکند.
نوید جعفری، با کنار هم قرار دادن بازیگران مجرب و تازه‌کار کنار هم، تعادلی بین بازی بازیگران خوب و تازه‌کار باعث شده تا هم‌پوشانی جذابی ایجاد کند تا بازی‌ها در هم آمیخته شوند و نه تنها ضعف‌های بازی نشان داده نشود که بر قوت نمایش افزوده گردد. شاید یکی از نقاط قوت نمایش را می‌توان آشنایی کارگردان به بخش‌های متفاوت نمایش دانست و این که خود به طراحی صحنه هم پرداخته است.
صحنه‌ای که چیدمان ساده و خالی از شلوغی دارد. هرچند می‌توانست برای ورود سریع‌تر تماشاچی به داستان، از دکور بهتری بهره گیرد؛ اما شاید صحنه را برای بازیگران باز گذاشته شده است تا قدرت مانور بیشتری داشته باشند.
در مورد لباس نیز، این ایراد وجود دارد که چون شخصیت‌های نمایش، عناصر آشپزخانه‌ای است، لباس‌ها باید نشان دهنده شخصیت‌ها بود؛ چیزی که عملاً دیده نمی‌شد.


بازی
در این نمایش مهرداد نبی‌زاده و سید یوسف موسوی در کنار امیر منوچهری، شهره کیافر، علی حبیبی، رها خوش‌کلام، مهسا علمدار، مه‌نیا محمودی و مهدی آقاسی که بازیگران جوان و تازه‌کار کلاس‌های آموزشی نوید جعفری هستند نقش‌آفرینی می‌کنند.
مدیر صحنه: اردلان پیرو
طراح نور: سید یوسف موسوی
طراحی و دوخت لباس: رها خوشکلام
طراح گریم: اردلان خرم‌نیا
طراح پوستر: نیلوفر محزون
طراح برشور و آفیش: مهیار کارگر
طراحی و ساخت دکور: حسین چناری، سعید نظری، میثم نظری، رامین افروزمهر
ساخت تیزر: سحر منفرد
عکس: علی فخری
مدیران سالن: نادیا سعادتمند، حیدر جوانمردی